|
Мана шу асосларга кўра, мажоз тилда бор, аммо Қуръонда йўқ, деганларнинг гапи ҳақиқатга тўғри келмайди.
Мажоз тилда ҳам, Қуръонда ҳам йўқ, дейдиганлар қуйидагиларни далил қилиб келтирадилар:
1- Араблар лафзларга қандай маънолар юклаган бўлсалар, ҳаммаси ҳақиқат. Улар бир-бирларидан фарқ қилмайдилар. Нега энди бир маънони олдин ишлатганлари учун уни ҳақиқат, деб бошқа бир маънони кейинроқ ишлатганлари учун уни мажоз, дейишимиз керак экан? Нега энди мана шу маъноларнинг ҳаммаси баб-баробар шу лафзга юклатилган, улардан ҳар бири керакли ўринда ишлатилаверади, дейиш мумкин эмас экан? Яъни, нега энди юкланган маъноларнинг ҳаммаси ҳақиқий бўлиб, лафз муштарак бўлиши мумкин эмас экан?
Ахир, араблар бош сўзини инсону ҳайвонга нисбатан ҳам, тоққа нисбатан ҳам (тоғнинг боши), булоққа нисбатан ҳам (булоқ боши) ишлатишган-ку!
Шундай экан, нега энди бош сўзи инсон ва ҳайвонга нисбатан ишлатилганда ҳақиқат бўлиб, тоғ ва булоққа нисбатан ишлатилганда мажоз бўларкан?
Бош деган маъно олдин инсонга нисбатан қўлланиб, кейин мажоз йўли билан тоғ ва булоққа нисбатан қўлланган, деган гап қаердан келган ўзи?
Улар мана шу тушунчаларидан келиб чиқиб, инсоннинг боши, тоғнинг боши ва булоқнинг боши каби иборалардаги барча бош сўзларини ҳақиқат, деб лафзни эса муштарак, деб биладилар.
Дейдиларки, маъноларнинг ҳаммаси баб-баробар. Уларни ишлатаётганда ёки тушунаётганда оқимга қараб, муносиби танлаб олинаверади.
Шунга кўра, бош сўзида ҳақиқат, деган эътибор билан аввало инсоннинг бошини тушунамиз, бундай тушуниш мумкин бўлмай қолган тақдирдагина унинг мажозий маъносига ўтамиз, дейиш тўғри эмас. Аксинча, унинг ҳамма маъноларини бирданига тушунаверамиз, олаверамиз, ишлатаверамиз. Оқимга қараб муносибини олаверамиз. Аввало ҳақиқат, унинг иложи бўлмаса кейин мажоз, деган гапга ҳожат йўқ. Ҳаммаси ҳам ҳақиқат. Маънодаги бирламчилик оқимдаги қаринага, асосга қараб бўлади.
2- Айтадиларки, қадимги араблардан ўз илмий изланишларида гапни ҳақиқат ва мажозга ажратганликлари нақл қилинмаган. Агар гап ҳақиқат ва мажозга бўлинганда эди қадимги араблардан бу нарса ривоят ёки китобат йўли билан (оғзаки ёки ёзма) нақл қилинган бўларди.
25-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204